Romeinen 1:18-32 De noodzaak van het Evangelie

Romeinen 1:18-32 De noodzaak van het Evangelie

Romeinen 1:18-32 De noodzaak van het Evangelie

We pakken de studie weer op in Romeinen, vanaf vers 18. Paulus heeft net uitgelegd wie hij is (v1-4), en wat God hem allemaal gegeven heeft (v5-7). Daarnaast zien we Paulus’ hart (v8-17), zijn hart voor de kerk en het Evangelie. In alles komt door dat hij van het Evangelie houdt, maar ook dat hij het ziet als strikt noodzakelijk voor de mens.

Romeinen 1:16-17 “Want ik schaam mij niet voor het Evangelie van Christus, want het is een kracht van God tot zaligheid voor ieder die gelooft, eerst voor de Jood, en ook voor de Griek. Want de gerechtigheid van God wordt daarin geopenbaard uit geloof tot geloof, zoals geschreven is: Maar de rechtvaardige zal uit het geloof leven.”

  • Dit is de kern van de brief, dit is wat de rest van de brief uitgelegd wordt. Dit Evangelie is de reden dat Paulus schrijft, de reden dat hij is wie hij is en dat hij zelf gered is.

Vandaag gaan we kijken naar het begin dat Paulus maakt aan het hoofdthema van de hele brief: rechtvaardiging. Paulus gaat laten zien dat rechtvaardiging nodig is en dat de mens het Evangelie nodig heeft. Hij begint met laten zien dat de onrechtvaardige Gods redding nodig heeft.

Toon volledige notities

v18-20 De noodzaak voor rechtvaardiging

Na het uitleggen dat het Evangelie Gods kracht tot redding is (v16), laat Paulus zien waarom het Evangelie nodig is: “de toorn van God wordt geopenbaard vanuit de hemel over alle goddeloosheid en ongerechtigheid van de mensen” Dit is wat de mens te wachten staat, als er geen geloof is. Dit is wat er na de dood is, voor hen die niet geloven in het Evangelie waar Paulus het over heeft.

  • God is heel liefdevol en duidelijk in dit stuk; Hij neemt geen blad voor de mond. Hij zal dingen ook niet mooier maken dan ze zijn, de mens moet weten waar ze aan toe is.

Hebreeën 9:27-28 “En zoals het voor de mensen beschikt is dat zij eenmaal moeten sterven en dat daarna het oordeel volgt, zo zal ook Christus, Die eenmaal geofferd is om de zonden van velen weg te dragen, voor de tweede keer zonder zonde gezien worden door hen die Hem verwachten tot zaligheid.”

Gods toorn wordt geopenbaard, letterlijk ‘onthuld’, over alle goddeloosheid en ongerechtigheid.

  • Goddeloosheid: Het Grieks wijst op een gebrek aan eerbied voor God.
    • Dit gaat over je daden t.o.v. God, de dingen die je doet om Hem af te wijzen, om Zijn genade niet aan te nemen.
  • Ongerechtigheid: De grondtekst wijst hier op het overtreden van de wet, door wat er in je hart leeft.
    • Hierbij gaat het om wat je doet tegen andere mensen. De daden die we doen die andere mensen pijn doen, aan de kant schuiven, etc.

De wet, de 10 geboden, bestaat uit 2 delen: 1) daden richting God, 2) daden richting de mens. Goddeloosheid overtreedt het 1e deel, ongerechtigheid overtreedt het 2e deel. Dat is wat de mens doet, dat is wie wij van (zondige) nature zijn. Dat is hoe wij geworden zijn door de zondeval, dat is waarom we redding nodig hebben.

  • God kan zonde niet laten gaan, Hij moet hier iets mee. Hij gaat Zijn toorn, Zijn oordeel, over de zonde uitgieten, omdat Hij God is en daarin perfect rechtvaardig is (Psalm 119:137). God moet zonde oordelen, anders is Hij niet meer rechtvaardig.
  • Zijn liefde is echter zo groot, dat Hij een uitweg biedt, door geloof in Jezus Christus.

Specifiek geldt Gods toorn voor mensen die “de waarheid in ongerechtigheid onderdrukken” (v18); waarom? Omdat deze mensen beter weten (v19), ze weten dat God echt is, ze willen het alleen niet accepteren. Ze weten dat er meer is dan wat we kunnen zien, maar daarin geloven willen ze niet.

  • God laat Zichzelf aan de mens zien en dat doet Hij op 3 manieren: ons geweten, het Woord en door de schepping. Alle 3 wijzen ze op dat er meer is.
    • Geweten: de Heilige Geest spreekt tot elk geweten, waardoor we allemaal een idee van goed en kwaad hebben (Johannes 16:8). Door zonde wordt dat gevoelloos voor Zijn stem, maar Hij doet dit bij ieder mens.
    • Woord: Gods Woord openbaart Wie Hij is (Johannes 1:1), het vertelt Gods verhaal en laat ons zien dat we Hem nodig hebben. De Bijbel getuigt in alles van God.
    • Schepping: Psalm 19 leert dat de natuur Gods glorie laat zien; ook daar doorheen kunnen we zien dat dit geen toeval kan zijn, maar dat er een Schepper is.

Paulus zegt dat ieder mens daar een besef van heeft, ieder mens weet dit tot op zekere hoogte (v20). Door de schepping is te zien, dat er Iemand onzichtbaar is, Die dit alles gemaakt heeft. “Zijn eeuwige kracht”, Zijn scheppende kracht, “én Zijn Goddelijkheid” zijn te zien in hoe perfect en geweldig alles gemaakt is.

  • De natuur laat zien dat er een Schepper moet zijn, anders had alles niet zo geweldig samen gewerkt, niet zo 1x perfect in elkaar kunnen zitten. Iemand moet de code van DNA geschreven hebben, de aarde op deze plek gezet hebben t.o.v. de zon en de maan. Iemand moet alles zo ontworpen hebben dat alles uit zichzelf blijft draaien, zonder dat alles instort.
    • De wetenschap weet dat informatie een schrijver nodig heeft en toch blijven ze, tegen beter weten in, ontkennen dat God bestaat. Dat is wat Paulus bedoelt.

Deze mensen hebben redding nodig, het Evangelie. Ze hebben rechtvaardiging door geloof nodig.

v21-23 Het probleem

Paulus geeft aan dat er 1 probleem is: ondanks hun kennis van God, hebben deze mensen God niet verheerlijkt (v21). Kennis van God is niet genoeg, geloof is wat je nodig hebt. De mens heeft God vervangen door iets/iemand waar ze zich wel comfortabel bij voelen, i.p.v. geloven in de echte God van de Bijbel.

  • De mens is “verdwaasd in hun overwegingen”; letterlijk is dit ‘ijdel, dwaas, dom’ in hun denken. De mens dacht meer van zichzelf dan dat ze daadwerkelijk is, de mens ging zelf op de troon van God zitten.
    • Wij willen alles zelf bepalen, zelf de controle hebben; alles draait om ons, om ons geluk, ons comfort, ons welzijn. Van nature zijn we niet gericht op God eren, we willen onszelf gelukkig maken, indien nodig ten koste van anderen. Dat is wie wij zijn.
  • Het “onverstandig hart is verduisterd” van de mens; letterlijk zegt hij het ‘onintelligente, domme, zonder begrip’ hart  was ‘bedekt in duisternis’. Dat is wat er met onze harten gebeurt is, door ons eigen denken.

Dit is de staat van de mens, van elk mens, en de reden waarom we het Evangelie nodig hebben. I.p.v. in God geloven, zijn we gaan denken dat we zelf wijs zijn (v22), zijn we zelf goden gaan maken (v23).

Wiersbe: “Door het onderdrukken van Gods waarheid en het weigeren om Gods glorie te erkennen, had de mens geen god meer en de mens is zo gevormd dat ze iets moeten aanbidden. Als hij de ware God niet aanbidt, zal hij afgoden gaan aanbidden, zelfs als hij die zelf moet maken!”

  • Celebrities, geld, carrière, seks, drugs, kinderen, religie, huwelijk, etc. de mens heeft van allerlei dingen een afgod gemaakt. In de tijd dat Paulus dit schreef stonden er over de hele wereld beelden van afgoden, tegenwoordig hebben we daar Instagram, Facebook, Twitter, het hele Internet voor.
    • We hebben mens en/of dier tot onze god gemaakt, i.p.v. de enige echte God van de Bijbel te aanbidden.

Paulus wil dat we inzien dat we gemaakt zijn om te aanbidden; elk mens aanbidt iets of iemand. De vraag is wat we aanbidden en welke gevolgen dat heeft.

  • Afgod aanbidden is leeg en vervult nooit.
  • Afgod aanbidden betekent dat je nooit goed genoeg bent, er is altijd iemand slimmer, mooier, beter.
  • Afgod aanbidden houdt geen stand, is niet eeuwig; het levert geen eeuwig leven op.
  • God aanbidden komt met gevolgen, dat betekent namelijk dat je een relatie met Hem gaat hebben en dat je uiteindelijk bepaalde dingen niet meer gaat doen.
  • God aanbidden betekent dat je moet inzien dat je zondig bent en dat je niet zo geweldig bent als dat je zelf denkt.
  • God aanbidden betekent jezelf verloochenen, de wereld niet meer om jou laten draaien, maar om God.
    • Al deze dingen zijn niet natuurlijk voor ons, ze zijn bovennatuurlijk. Op het moment dat je tot geloof komt, komt de Geest in je wonen en gaat Hij dit in je doen. Dit is Zijn werk, Zijn genade, Zijn liefde in en voor ons. Want dit is de beste manier om te leven.

v24-32 Het resultaat van niet God aanbidden

Zoals met alles, heeft elke keuze gevolgen. Als de mens kiest om te volharden in het afwijzen van God, dan zal God die mensen bevestigen in hun keuze. God zal niemand dwingen om van Hem te houden, Hij wil alleen een relatie als wij ook echt voor Hem kiezen. Als God de mens laat gaan, als de mens Hem vervangt door eigen goden, dan is het gedrag dat we vandaag de dag om ons heen zien het gevolg. God heeft de mens overgegeven, dat doet Hij, omdat de mens een keuze heeft gemaakt.

Hosea 4:17 “Efraïm is verknocht aan de afgoden; laat hem met rust!”

  • Dit is Gods reactie op de mens die Hem afwijst; God laat de mens met rust. Hij laat de mens kiezen en zelf alle gevolgen dragen van die keuzes. Wat je dan ziet, is dat geen zonde meer te gek is, dat niks te ver gaat en dat alles uiteindelijk moet kunnen.

Dat is de tijd waarin Paulus leefde, hij schreef vanuit Korinthe, dat is dezelfde tijd waarin wij leven. Korinthe stond bekend om allerlei afgoden aanbidding, allerlei seksuele uitspattingen (orgies, tempelprostituees, openlijke homoseksuele seksuele relaties, etc.). Omringd daardoor schrijft Paulus deze brief aan de Romeinen.

Hij wil dat ze inzien dat de onrechtvaardige wereld leeft in een situatie die ze zelf gecreëerd hebben, een situatie die komt door hun eigen keuzes. Romeinen 1:18-32 gaat over de onrechtvaardige en hun noodzaak voor rechtvaardiging door God. v24-32 laat zien hoe de onrechtvaardige leeft en dat rechtvaardiging door Jezus’ werk aan het kruis hard nodig is.

  • De mens leeft naar de begeerte van hun hart (v24): Het gaat hier om een verlangen naar iets dat verboden is, lust.
    • Dit is hoe de wereld leefde, leeft en zal leven; alles draait om lust, verlangen en het liefst dat doen wat verboden is.
  • Mensen doen onreinheid (v24): dit gaat over morele onreinheid, vanuit Gods perspectief, een leven dat draait om lust. Onreinheid die onderling, “onder elkaar”, uitgeoefend wordt, met hun God-gegeven lichamen.
    • Tegenwoordig draait alles om wat ‘ik’ wil, wat ‘ik’ fijn vindt, waar ‘ik’ me goed bij voel, etc. Het draait niet om wat God zegt dat goed of fout is, de mens is zelf god geworden; wij bepalen, wij willen regeren.
  • Mensen vervangen waarheid voor leugen (v25): men wil de waarheid niet horen of weten, waarheid wordt vervangen door leugen. Waarheid kan hard zijn, men wil alleen dingen horen die ‘fijn’ zijn, dingen die leuk en makkelijk zijn.
  • Schepsel wordt vereerd en gediend boven Schepper (v25): I.p.v. God, wordt iets/iemand anders aanbeden. Alles dat de wereld belangrijker vindt dan God, is een afgod geworden; alles dat de wereld aanbidt, behalve God, is door God gemaakt.
    • Geld, carrière, fit zijn, bekend zijn, kinderen, huwelijk, seks, drugs, muziek, milieu, de natuur, etc. allemaal dingen die God gemaakt heeft. Op zichzelf zijn het goede dingen, alleen zijn ze niet onze aanbidding waard.
    • God is te prijzen tot in alle eeuwigheid, alleen Hij is God. Alleen Hij is aanbidding waard, want Hij is de Schepper, alwetend, altijd goed, altijd trouw.

Op basis van de eigen keuzes van de mens, heeft God de mens overgegeven aan hun eigen hartstochten (v26). Paulus heeft tot nu toe gesproken over de combinatie van afgoderij en begeerte van het hart (v24); die combinatie van keuzes komt tot uiting in de lijst van dingen die hij vanaf v26 gaat noemen.

  • v26-27 spreken over “oneervolle hartstochten”, het Grieks spreekt over ‘schandelijke, onterende’ verlangens. God spreekt door Paulus heen, dat de dingen waarover er hier geschreven worden, niet goed zijn in Zijn ogen.
  • Vrouwen hebben de natuurlijke, lichamelijke, “omgang vervangen door de tegennatuurlijke” (v26). Dit spreekt over seksuele omgang tussen mensen van het vrouwelijk geslacht; dit is niet juist in Gods ogen, dit is niet zoals Hij het ontworpen heeft.
  • Mannen hebben “de natuurlijke omgang met de vrouw opgegeven” (v27) en lusten nu naar andere mannen. “Mannen doen schandelijke dingen met mannen”. v26 en v27 zijn met elkaar verbonden, beide verzen spreken over seks met iemand van hetzelfde geslacht en het feit dat dit zonde is in Gods ogen.
    • Paulus schreef dit in Korinthe, waar homoseksualiteit normaal en geaccepteerd was; hij schreef naar de kerk in Rome, waar homoseksualiteit normaal en geaccepteerd was. Deze woorden gingen recht tegen de cultuur in, net zoals vandaag de dag. Het is vandaag de dag heel geaccepteerd om homoseksuele daden te doen; terwijl de Bijbel zegt dat God het hier niet mee eens is.
      • Zoals met elke zonde, draagt homoseksualiteit loon mee. Elke zonde brengt de dood (Romeinen 6:23). En die dood begint al in dit leven, niet alleen in de eeuwigheid.
      • Eenzaamheid, geestelijke leegte, fysieke gevolgen, relaties die kapot gaan, ongevoelig voor God, etc. allemaal mogelijke gevolgen van volharden in zonde, ook die van homoseksualiteit.

Paulus is bezig om te laten zien dat de wereld redding nodig heeft. Hij doet dat door te laten zien dat de wereld God afwijst terwijl ze weten dat Hij bestaat. Het gevolg van op die manier leven, is o.a. dat mannen en vrouwen niet meer doen wat juist is in Gods ogen, maar dat ze meegaan in de schandelijke verlangens van hun hart.

  • Dit zien we om ons heen gebeuren, alle verlangens van het hart moeten uitgevoerd kunnen worden; ongeacht wat het is, ongeacht of het naar Gods plan is of niet.
  • God is niet tegen mensen die homoseksuele gevoelens hebben. In deze gevallen wereld heeft iedereen worstelingen, waar dit er één van is. God is tegen zonde, waarvan homoseksuele seks er één is.
    • Elke zonde is slecht, elke zonde verdient straf; geaccepteerde homoseksualiteit is alleen een duidelijke indicatie dat de samenleving steeds verder van God af komt te staan. De samenleving gaat dan steeds meer achter eigen verlangens aan en steeds minder achter God.
    • Homoseksualiteit is zonde omdat God het zegt en Hij weet alles (1 Johannes 3:20). God heeft de mens ontworpen en gemaakt, Hij weet waarvoor we precies gemaakt zijn, Hij weet wat natuurlijk voor ons is. En Hij zegt dat homoseksualiteit niet juist is.
      • God heeft de mens gemaakt om, ook in het huwelijk, Hem te eren en weerspiegelen. Het huwelijk, tussen 1 man en 1 vrouw, is een beeld (Efeze 5) van de relatie tussen Christus (bruidegom) en de kerk (bruid). Dat beeld wordt kapot gemaakt als het huwelijk andere vormen aanneemt.
        • Dat is niet omdat ik dat vind, dat is omdat Gods Woord dat zegt. God is Degene Die het laatste woord heeft en Hij zegt dit.

De vraag is niet of je mijn woorden aanneemt, de vraag is of jij kan accepteren dat dit is wat God zegt. De God Die liefde is (1 Johannes 4), genadig en barmhartig is (Exodus 34:6), perfect rechtvaardig is (Psalm 119:142); Die God zegt dit. Hij zegt dit juist omdat Hij zo ontzettend veel van jou houdt, Hij houdt van iedereen, waar je ook mee worstelt.

  • Een veel gehoorde tegenwerping is dat homoseksualiteit ‘ook liefde is’. Het lastige is dat dat het punt mist, het gaat er niet om dat er liefde is tussen die 2 mensen; het gaat erom dat de mens gemaakt is om God te eren (Jesaja 43:21). En God geeft aan wat Hem wel en niet eer brengt.
    • Daarnaast, de definitie van liefde, zoals in 1 Korinthe 13 staat, is de definitie van hoe God liefheeft. De God Die ook aanwijst wat zonde is en mensen daarvan wil weerhouden en redden.
  • Het punt is niet of iets menselijk gezien liefde is, de vraag is wat God van iets vindt. En Hij is heel duidelijk. 1 man en 1 vrouw, seks alleen binnen het huwelijk; dat is Zijn ontwerp. Bijbelse liefde, een Bijbels huwelijk is wat God zegt dat het is, niet wat de mens zegt dat het is.
    • Dit is hoe God zaken ziet, dit is hoe Hij naar zonde kijkt. De vraag is of jij God boven je eigen mening stelt, of dat jouw mening belangrijker is dan die van God?

Paulus is iedereen op 1 hoop aan het gooien, allemaal zondaren die redding nodig hebben. Geen mens staat rechtvaardig voor God; VanDale definieert rechtvaardig als ‘in overeenstemming met het recht’. Alleen God kan bepalen wat recht is, wat juist is, wat goed is. Alleen Hij weet wat echt goed is, want Hij is alwetend en perfect rechtvaardig.

  • Als de mens God afwijst (v18-23), laat God de mens gaan in hun keuzes (v24-27). De reden staat heel duidelijk in v28 “omdat het hun niet goeddacht God te erkennen”. Dit vereist een keuze van de mens, een keuze tegen God. Dat is wat er gebeurt is. Men weet dat God bepaalde dingen goed- en afkeurt; als wij het daarmee niet eens zijn kiezen we om Hem niet te erkennen als God.
    • Het resultaat is dat de mens haar gang mag gaan en dat er steeds verwerpelijker keuzes gemaakt worden.

De lijst van keuzes die gemaakt wordt, is te vinden in v29-31. Dit is het rijtje waarin homoseksualiteit in Gods ogen staat. Homoseksualiteit is een zonde, net als al deze andere dingen. Het doen van 1 of allen van deze zonde betekent dat je redding nodig hebt, redding die alleen in Jezus Christus te vinden is.

  • Het erge is dat deze lijst van zonde deze tijd definieert, de mensheid definieert, te vaak ook de kerk definieert en misschien zelfs wel (deels) jouw en mijn hart definieert. Jezus zei niet voor niets.

Johannes 8:7 “Wie van u zonder zonde is, laat die als eerste de steen op haar werpen.”

  • Jezus’ woorden worden soms als excuus gebruikt om dan maar niks van zonde, zeker niet van homoseksualiteit, te zeggen. Maar dat is niet wat Jezus zegt; geen mens spreekt het uiteindelijke oordeel uit, dat doet God. We horen wel mensen op hun zonde te wijzen en ze te vertellen dat wij allemaal Jezus’ redding nodig hebben.

Dat kan nooit vanuit een houding van superioriteit, van trots, ‘beter’ zijn dan de ander. De enige manier om dit juist te doen, om op een juiste manier tegen iemand te zeggen dat hij/zij een zondaar is, is als de liefde van Christus in je regeert.

  • Dat was waarom Jezus tegen zoveel zondaren mocht zeggen dat ze zondaren waren die Hem nodig hadden.
  • En dat is precies waarom de kerk, als instituut, zoveel mensen afgestoten heeft. Er zit zoveel oordeel, zoveel liefdeloosheid in de kerk; terwijl Jezus wil dat we vol liefde mensen wijzen op hun zonde en hun noodzaak voor redding.

De wereld kijkt niet zo, de wereld kijkt naar wat ze zelf willen doen, wat ze zelf, nu, fijn vinden voelen. De eeuwige gevolgen denken ze niet over na, willen ze niet over nadenken. Het is zelfs zo erg, v32, dat ze het recht van God kennen, en toch doorgaan met wat ze doen. Niet alleen dat, ze moedigen anderen zelfs aan om hetzelfde en meer te doen.

  • Dat is de staat van de mensheid, dat is hoe de mens was, 2000 jaar geleden toen Paulus deze brief schreef. Dat is hoe de mens vandaag de dag nog is. We zijn geen haar beter, we zijn geen steek veranderd. Zonde is nog steeds zonde, mensen wijzen God nog steeds af en mensen worden overgeleverd aan hun eigen zondige verlangens.

De vraag is nu niet of jij mensen even op hun zonde wil gaan wijzen. Dat is verre van wat Paulus hier zegt. Paulus wil dat we zien dat iedereen redding nodig heeft, inclusief jijzelf, en dat iedereen het Evangelie nodig heeft. Dat betekent dat jij en ik horen te

  1. Bidden

We horen mensen die God nog niet kennen continu in gebed voor Gods troon te brengen. Niks dat jij en ik doen kan mensen overtuigen, alleen God kan hun harten aanraken. Bid dat God mensenharten verzacht, dat ze Zijn stem zullen horen en accepteren.

Johannes 16:8 “En als Die gekomen is, zal Hij de wereld overtuigen van zonde, van gerechtigheid en van oordeel:”

Deze wereld heeft biddende christenen nodig, God wil dat jij en ik op de geestelijke barricades staan om voor mensen te bidden.

  1. Liefde tonen

Gods liefde trekt zoveel mensen naar Hem toe. Onvoorwaardelijke liefde; niet naïef, maar wel liefde ook als we het niet met de ander eens zijn. Dat is namelijk hoe God ons liefheeft.

Johannes 3:16 “Want zo lief heeft God de wereld gehad, dat Hij Zijn eniggeboren Zoon gegeven heeft, opdat ieder die in Hem gelooft, niet verloren gaat, maar eeuwig leven heeft.”

  1. Woord verkondigen

Het Woord van God bekeert de ziel (Psalm 19), horen is door het Woord van God (Romeinen 10:17). Dat betekent dat jij en ik het Woord moeten brengen aan elke zondaar. De kerk heeft er een kunst van gemaakt om homoseksualiteit tot de ultieme zonde te verheffen, dat is niet Bijbels. Elke zonde verdient de doodstraf en heeft het bloed van Jezus nodig. Dat is Bijbelse waarheid, dat is wat de wereld moet horen.

2 Timotheüs 4:2 “predik het Woord. Volhard daarin, gelegen of ongelegen. Weerleg, bestraf, vermaan, en dat met alle geduld en onderricht.”

De belangrijkste vraag is niet welke zonde jij gedaan hebt, maar of je je zonde aan Jezus gegeven hebt? Geloof jij al in Jezus, in Zijn offer voor jou aan het kruis? Zo nee, wat je ook gedaan hebt, wie je ook bent, vandaag is de dag van redding. Je mag bij God komen zoals je bent, met alles wat je gedaan hebt en Hij zal je nooit afwijzen. Hij houdt oneindig veel van jou. Hij wil jou redding, eeuwig leven, rust, hoop, zekerheid geven. Geloof in Jezus als Zoon van God, vraag vergeving voor je zonde, belijd dat je een zondaar bent en je bent gered.

Als je al wel gelooft, hoe zie jij zonde? Bepaalt God wat zonde is, bij jou en bij een ander, of doe jij/de wereld dat? God geeft aan wat zonde is waar we redding van nodig hebben, accepteer je Zijn woorden, of wil je zelf bepalen?

  • Bid jij voor zondaren? Toon jij liefde aan zondaren? Predik jij het Woord aan zondaren? Of oordeel jij zondaren? God wil dat we net als Jezus handelen, vol liefde, die toch ook heel duidelijk was.